Wat is het FODMAP dieet en hoe pas je het toe?

Het FODMAP dieet is een dieet dat twintig jaar geleden is ontwikkeld door wetenschappers van Monash University in Australië met als doel om de symptomen van het prikkelbare darm syndroom te verminderen. Het richt zich op het beperken van een bepaalde soort koolhydraten die in veel voedingsmiddelen voorkomen. 

Maar werkt het FODMAP dieet echt? En wat kan je dan wel en niet eten?
 

Waar staat de afkorting FODMAP voor?

De afkorting ‘FODMAP’ staat voor Fermenteerbare Oligosacchariden, Disacchariden, Monosacchariden en Polyolen. Een hele mond vol. Laten we het eerst kort even hebben over de betekenis van FODMAP.

In essentie betreft het een groep koolhydraten die slecht worden geabsorbeerd in de darmen en die fermentatie in de darmen veroorzaken. Met fermentatie bedoelen we de manier waarop de bacteriën die in onze darmen leven, zich voeden en daarbij gas produceren. 

Bij een teveel aan bacteriën in de darm, een ongunstige samenstelling van het type bacteriën, een overmaat aan FODMAP’s in het dieet of een combinatie van deze drie factoren, kan er overmatige gasvorming plaatsvinden. Deze gasvorming kan voor vervelende symptomen zorgen, zoals oprispingen, winderigheid en een opgeblazen buik. 

Het idee van het FODMAP dieet is dat je, door het minderen van je consumptie van FODMAP’s, deze klachten ook vermindert (1). Het FODMAP dieet wordt ook wel ‘low FODMAP dieet’, ‘FODMAP arm dieet’ of ‘FODMAP beperkt dieet’ genoemd. Het dieet is ontwikkeld door mensen aan de Monash University.

Hoe werkt het FODMAP dieet?

Het FODMAP-dieet omvat typisch drie fasen:

1. Eliminatiefase: tijdens deze fase worden voedingsmiddelen met een hoog FODMAP-gehalte geëlimineerd uit het dieet gedurende een bepaalde periode (meestal 2-6 weken). 
2. Herintroductiefase: nadat de symptomen zijn verbeterd, vindt er geleidelijk aan een herintroductie plaats van FODMAP-rijke voedingsmiddelen in het dieet, één voor één of in kleine groepen. 
3. Aanpassingsfase: in deze fase wordt je dieet aangepast aan je individuele tolerantieniveau. Sommige voedingsmiddelen kan je gewoon weer eten, terwijl je andere voortaan beter achterwege kan laten.

Het is belangrijk om tijdens dit gehele proces geduldig te zijn en nauwkeurig je symptomen bij te houden. Het kan nuttig zijn om dit eventueel onder begeleiding te doen van een diëtist of darmtherapeut die ervaring heeft met het FODMAP-dieet. Die kunnen je namelijk helpen bij het interpreteren van je symptomen en het maken van aanpassingen aan je dieet.

Een uitleg van de FODMAP herintroductie

De herintroductiefase, oftewel fase 2, helpt bij het identificeren van welke specifieke FODMAP’s problematisch zijn voor jou. Dit is van belang omdat de overige voedingsmiddelen dan uiteindelijk weer toegevoegd kunnen worden aan het dieet en je alsnog van een zo gevarieerd mogelijk dieet kan genieten.

Tijdens de herintroductiefase kies je steeds een specifieke FODMAP-groep om opnieuw toe te voegen. Als je een glas melk of yoghurt in de ochtend het meeste mist, kan je de FODMAP lactose (dat een disaccharide is) als eerste weer toevoegen, door elke dag steeds wat meer melk in te schenken naast je ontbijt en zo de hoeveelheid lactose die je binnenkrijgt langzaam op te bouwen. Je kan er ook voor kiezen om bijvoorbeeld monosachariden te herintroduceren door een beetje fructose te eten dat onder andere aanwezig is in honing. 

Met welke categorie je ook bezig bent, er geldt altijd dat je begint met een kleine hoeveelheid en dat je opbouwt totdat je eventueel klachten ervaart. Als je symptomen zijn opgeklaard, kan je beginnen met het testen van de volgende FODMAP-groep.

Het is verstandig om deze herintroductie onder begeleiding te doen van een expert. Zo vind je in het D.A.R.M. Programma een exact stappenplan om je hierbij te helpen.

Wat zijn FODMAP rijke producten?

FODMAP’s komen voor in onder andere brood, peulvruchten, suikervrije producten en meer. Het kan soms lastig zijn om uit je hoofd te leren wat je wel en niet kan eten aangezien sommige fruitsoorten en groenten off-limit zijn en andere weer niet. 

Om dit een stukje makkelijker te maken, hebben we een blog toegewijd aan een overzichtelijke FODMAP dieet lijst lijst met ‘go en no-go voedingsmiddelen’ volgens het FODMAP dieet. Die vind je hier.

Hoe volg ik een FODMAP arm dieet?

Om je goed aan het FODMAP dieet te kunnen houden, is het belangrijk om goed vooruit te plannen en je maaltijden uit te denken. Je wilt natuurlijk voorkomen dat je ‘s ochtends op het punt staat om een boterham met pindakaas te smeren, om vervolgens erachter te komen dat beide producten niet toegestaan zijn. Ook moet je de appels op het werk of de broodjes uit de kantine helaas laten liggen. 

Wil je weten wat er nog wél mogelijk is of wil je inspiratie opdoen? Bekijk dan eens ons blog over FODMAP recepten.

Heb ik een FODMAP app nodig?

Er zijn tientallen verschillende ‘FODMAP dieet apps’ te vinden in de App- of Play Store, waaronder een app van Monash University, de ontwikkelaar van het FODMAP dieet. 

In deze (Engelse) app vind je, tegen een eenmalige betaling van 8,99 euro, onder andere een uitgebreide lijst met voedingsmiddelen en recepten. Dit kan handig zijn als je snel toegang wilt hebben tot betrouwbare informatie. 

Het nadeel van de app is echter dat het niet alle producten kent zoals ze in onze Nederlandse supermarkten liggen en dat het geen persoonlijke begeleiding en structuur biedt zoals een darmtherapeut dat wel kan doen. 

Is er een vergoeding als je het FODMAP dieet moet volgen?

In Nederland wordt dieetadvies door een diëtist, waaronder advies voor het FODMAP dieet, voor drie behandeluren vergoed door je basisverzekering (2). Dit zijn gemiddeld vier of vijf consulten. De vergoeding wordt verrekend met je eigen risico. Veel aanvullende verzekeringen bieden nog wat extra mogelijkheden.

Tijdens het volgen van het FODMAP dieet, een lactosevrij of tarwevrij dieet moet je vaak een aantal veranderingen doorvoeren in je boodschappenlijstje en voedingsmiddelen kopen die duurder zijn dan ‘normale producten’. Gelukkig kan je deze extra kosten vergoed krijgen bij de belastingdienst. Op deze pagina hebben ze een lijst geplaatst van de diëten waar een vergoeding tegenover staat. 

Let er wel op dat je voor de eerste vergoeding (de gesprekken bij de diëtist) een verwijzing van een arts nodig hebt, en voor de tweede vergoeding (het dieet zelf) een verwijzing van een arts of diëtist. Als je op eigen houtje aan een low FODMAP dieet begint, is er een grote kans dat dit niet vergoed wordt. 

Hoe zijn de ervaringen met het FODMAP dieet?

Er zijn inmiddels een heleboel mensen die het FODMAP dieet getest hebben en velen hebben de resultaten met het internet gedeeld. Bij All Ways Healthy hebben we verschillende FODMAP dieet reviews doorgelezen en we zijn tot de conclusie gekomen dat de meningen over dit dieet enorm verdeeld zijn. 

Hoewel een deel van de mensen uiteindelijk minder klachten heeft, is er ook een deel dat geen vermindering van klachten ervaart en een deel waarbij de klachten na enige tijd weer terugkomen. Verklaringen hiervoor behandelen we in onze hoofdblog over het FODMAP dieet. 

Nadelen van het FODMAP dieet

Nadelen van het FODMAP dieet zijn dat er nog steeds ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen genuttigd kunnen worden en dat het dieet geen rekening houdt met persoonlijke voedingsintoleranties of onderliggende aandoeningen zoals SIBO of dysbiose.

Om deze reden heeft Emilia het D.A.R.M. Dieet ontwikkeld. Hier is een low FODMAP dieet één pilaar van, maar er zijn nog twee waardevolle pilaren toegevoegd. 

In de praktijk blijkt deze aanpak effectiever te werken om klachten te verminderen. We hebben hiermee al meer dan 2500 mensen mogen helpen. 

Als jij je darmklachten ook graag op een gestructureerde manier aan wil pakken, dan kun je je aanmelden voor onze gratis masterclass om te kijken of het D.A.R.M. Dieet ook wat voor jou is. 

Bronnen:

1. Mansueto, P., Seidita, A., D'Alcamo, A., & Carroccio, A. (2015). Role of FODMAPs in Patients With Irritable Bowel Syndrome. Nutrition in clinical practice : official publication of the American Society for Parenteral and Enteral Nutrition, 30(5), 665–682. https://doi.org/10.1177/0884533615569886
2. Kan het FODMAP-dieet u helpen? (martiniziekenhuis.nl)