FODMAP dieet: wat als het niet werkt?

Het FODMAP dieet is een dieet dat in 2013 ontwikkeld is door Australische onderzoekers van Monash University. Het wordt vaak voorgeschreven aan mensen met het prikkelbare darm syndroom. Het is geen afvaldieet, maar heeft als doel om gasproductie in de darm en de klachten die hierbij komen kijken te verminderen.

Er zijn inmiddels talloze mensen die het dieet uitgeprobeerd hebben en websites die erover schrijven. Bij All Ways Healthy ademen we alles wat te maken heeft met darmgezondheid, en hebben we veel ervaring met het FODMAP dieet. We hebben er zelfs onze eigen twist aan gegeven. Daarover later meer. 

In deze blog beantwoorden we veelvoorkomende vragen, zoals:

• Een uitleg van wat FODMAPs eigenlijk zijn
• Waaruit bestaat het FODMAP dieet en wat voor maaltijden kan ik eten?
• Zijn FODMAPs ongezond?
• Hoe lang moet je FODMAPs vermijden?
• Wat als het FODMAP dieet niet werkt? Hoe kan ik mijn buikklachten dan wel aanpakken?

Wat zijn FODMAPs?

De afkorting FODMAP heeft de volgende betekenis: Fermenteerbare Oligosachariden, Disachariden, Monosachariden and Polyolen. Dit zijn bepaalde typen koolhydraten die in de darm gefermenteerd kunnen worden. 

Fermentatie is simpel gezegd de manier waarop bacteriën zich voeden. In de menselijke darm leeft een enorme hoeveelheid aan bacteriën, die een belangrijke rol spelen in onze vertering en gezondheid. Wanneer deze bacteriën FODMAPs fermenteren, komen er gassen vrij. Bij een teveel aan bacteriën in de darm, of een ongunstige samenstelling van het type bacteriën, kan er overmatige gasvorming plaatsvinden. 

Deze gasvorming kan voor vervelende symptomen zorgen, zoals oprispingen, winderigheid en een opgeblazen buik. Een FODMAP dieet kan voor mensen met darmklachten dan vaak al snel voor verlichting zorgen. 

Wil je meer informatie over hoe het FODMAP dieet precies werkt? Ga dan naar onze blog “Wat is het FODMAP dieet?”

Wat is het FODMAP dieet en wat kan ik niet eten?

Vrijwel elk voedingsmiddel, behalve sommige producten zoals kip, vis of olie, bevat een bepaalde hoeveelheid FODMAPs. Een dieet geheel zonder FODMAPs is dan ook niet de bedoeling. 

Wel is het zo dat sommige voedingsmiddelen hogere concentraties bevatten dan andere. Enkele voorbeelden van FODMAP-rijke producten zijn:

• granen als tarwe,
• uisoorten als prei en knoflook,
• koolsoorten als bloemkool en broccoli,
• lactosebevattende producten zoals koemelk, en
• peulvruchten als bonen en linzen.  

Bij een dieet laag in FODMAPs probeer je deze producten te vermijden bij het maken van je FODMAP arme recepten. Een uitgebreide lijst met voedingsmiddelen vind je in onze blog met een FODMAP dieet lijst. Hierin geven we onder andere aan welke soorten alcohol je wel en niet kan drinken, hoeveel je van bepaalde groenten en fruit kan eten en of lekkernijen zoals chocolade toegestaan zijn tijdens het FODMAP dieet.

Je kan bovendien overwegen om de FODMAP app van Monash University (tegen betaling) te downloaden als je informatie over zeldzame voedingsmiddelen wilt raadplegen of de nieuwste ontwikkelingen in FODMAP land wil volgen.

Welke FODMAP recepten kan ik wel eten?

Als je onze FODMAP lijst bekijkt, vraag je je misschien af: wat kan ik dan nog wel eten? Om het bedenken van maaltijden een stuk minder stressvol voor je te maken, hebben we een blog over FODMAP recepten geschreven, waarin we FODMAP vriendelijke recepten hebben ingedeeld in categorieën zoals ontbijtrecepten, lunchrecepten, kiprecepten, vegetarische recepten en meer. Klik hier voor de FODMAP recepten.  

Maar wij zijn niet de enige die over FODMAP recepten hebben geschreven. Hoe bekender dit dieet werd, hoe meer kookboeken er de afgelopen jaren zijn verschenen over low FODMAP recepten. Naast het 'officiële' kookboek van Monash, zijn er ook Nederlandse versies zoals deze en deze. 

Zijn FODMAPs ongezond?

FODMAPs zijn niet slecht voor de gezondheid. Integendeel zelfs: FODMAPs vormen een belangrijk onderdeel van ons dieet. Het is een belangrijke voedingsbron voor een tal aan bacteriën in de darm. 

Gunstige bacteriën in onze darmen produceren namelijk niet alleen gassen, maar ook korteketenvetzuren. Deze vetzuren, waaronder voornamelijk boterzuur, azijnzuur en propionzuur, zijn erg bevorderlijk voor onze gezondheid. Ze houden het darmslijmvlies gezond en ondersteunen het immuunsysteem. 

Een FODMAP dieet wordt dan ook alleen toegepast voor beperkte tijd bij specifieke aandoeningen. Als je geen klachten krijgt van FODMAPs, is er dus geen reden om ze te vermijden en kan je beter een zo gevarieerd mogelijk dieet behouden. 

Hoe lang moet je FODMAPs vermijden?

Het FODMAP dieet bestaat uit: 

• een eliminatiefase, waarin je alle FODMAP rijke voedingsmiddelen vermijdt, 
• een herintroductiefase, waarin je groepen FODMAPs één voor één weer toevoegt aan je dieet, en
• een aanpassingsfase, waarin je je dieet instelt op je individuele toleranties. 

De aanbevolen duur voor de eliminatiefase (de periode waarin je FODMAPs vermijdt) is vier tot zes weken. Dit is de minimaal benodigde tijd om vast te kunnen stellen of het FODMAP dieet positieve effecten bij jou heeft of niet. Velen volgen het dieet langer, tot twaalf weken, omdat ze nog te veel symptomen hebben om aan de volgende fase te beginnen. 

Wanneer je symptomen aanzienlijk zijn afgenomen, ben je klaar om de herintroductiefase te starten. De herintroductiefase duurt zes tot acht weken volgens Monash, maar ook dit kan verlengd worden naar eigen behoefte. 

In deze fase ga je de verschillende FODMAP-groepen één voor één weer toevoegen om te testen wat jouw tolerantieniveau is. In combinatie met het behandelplan zal je merken dat je na bepaalde tijd steeds meer FODMAPs kan verdragen zonder enige symptomen. Het advies is dan ook zeker om na enige tijd zo veel mogelijk FODMAPs weer in je dieet te brengen. Hiermee verhoog je de diversiteit in je dieet, wat niet alleen de darmgezondheid ten goede komt, maar ook het mentale welzijn. 

Natuurlijk wil je dit ook weer niet te snel doen en zo je darmen te veel belasten, dus luister hierbij met name naar jouw eigen lichaam en overweeg hulp te zoeken van een darmtherapeut als je dit lastig vindt.

De aanpassingsfase wordt ook wel de personalisatiefase genoemd en is eigenlijk een doorlopende fase na de twee testfasen van het FODMAP dieet. Hierin blijf je FODMAPs waar je slecht op reageerde vermijden terwijl je alle andere voedingsmiddelen die je wel goed kan verdragen weer toevoegt aan je dieet. 

Als je darmklachten onder controle blijven, kan je na enige tijd voedingsmiddelen die je niet tolereerde tijdens de herintroductiefase opnieuw proberen te introduceren. 

Wat als het FODMAP dieet niet werkt?

Er zijn drie hoofdoorzaken van het niet verbeteren van je klachten na het volgen van het FODMAP dieet:

1. Er is sprake van onderliggende lichamelijke problemen zoals SIBO of overmatige stress. Klik op de hyperlinks of download ons SIBO e-book om hier meer over te leren en te kijken of dit het geval zou kunnen zijn bij jou. 
2. Het dieet is niet juist gevolgd, bijvoorbeeld doordat er per ongeluk toch te veel FODMAPs geconsumeerd zijn of doordat er te vroeg gestopt is met de eliminatiefase. Goede begeleiding van darmtherapeuten of van ons D.A.R.M. programma kan dit voorkomen.
3. Een derde en een veelvoorkomende reden is dat het low-FODMAP dieet vaak niet effectief genoeg is. Bij low-FODMAP kun je namelijk in sommige gevallen nog steeds darmonvriendelijk eten. Denk aan de consumptie van gefrituurde producten als chips of bijvoorbeeld gesuikerde cornflakes. Het kan vaak ook gunstig zijn om ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen te vermijden en er kan ook sprake zijn van persoonlijke voedselintoleranties. Om deze reden heeft Emilia de Vries, oprichtster van All Ways Healthy, haar eigen D.A.R.M. Dieet ontwikkeld. Hier zijn low FODMAP recepten één pilaar van, maar we hebben nog twee zeer waardevolle pilaren toegevoegd. In de praktijk blijkt deze aanpak vaak effectiever te werken om klachten te verminderen. 

Hoe pak ik mijn buikklachten wél aan?

Of het probleem nu ligt bij SIBO, stress, het volgen van het FODMAP dieet of de onvolledigheid van het FODMAP dieet, het D.A.R.M. programma biedt een uitkomst voor al deze zaken. In deze cursus begeleidt Emilia de Vries je door haar unieke 4 stappenplan. 

Het D.A.R.M. programma is ontwikkeld op basis van de meest recente wetenschap en Emilia’s klinische ervaring met cliënten. Geen darmklachten meer en een gezonde vertering, dat zijn de hoofddoelen van deze cursus. We hebben inmiddels al meer dan 2500 klanten mogen helpen. Lees hier verder over het D.A.R.M. Programma.

Benieuwd of het D.A.R.M. dieet ook wat voor jou is? Dan kun je je ook aanmelden voor onze gratis masterclass. Hierin ontdek je onder andere hoe je erachter kunt komen wat bij jou de oorzaak is van je darmklachten, wat je vandaag nog kunt doen om je klachten te verminderen, en hoe je stap voor stap van je buikklachten af kunt komen. 

Geschreven door Zara Kleijn, BSc Geneeskunde aan de Radboud Universiteit, met verdiepende vakken in voeding, gezondheid en sport.

Gereviewd door Mats Laszlo , BSc Voeding- en Gezondheidswetenschappen aan de Wageningen Universiteit, Master Nutrition and Health, specialisatie: Molecular Nutrition and Toxicology, ervaringsdeskundige op het gebied van maag- en darmklachten zoals SIBO.