SIBO: 3 soorten, 11 symptomen en 1 test

Misschien heb je deze term eerder gezien, of gehoord: SIBO, ofwel Small Intestinal Bacterial Overgrowth. In Nederland wordt SIBO ook wel "bacteriële overgroei van de dunne darm" genoemd, of simpelweg "bacteriële overgroei".

SIBO is een diagnose die nog bekendheid moet krijgen in Nederland. In de Verenigde Staten heeft SIBO de laatste jaren meer aandacht gekregen, en zijn er ook steeds meer doktoren die hiermee werken. Maar wat is SIBO? Wat zijn de symptomen van SIBO? En hoe verloopt de SIBO behandeling? In dit artikel wordt de basis van SIBO uitgelegd door middel van verschillende (wetenschappelijke) bronnen.

Wat is SIBO?

Zelf ben ik gediagnosticeerd met Small Intestinal Bacterial Overgrowth (SIBO) in december 2014. Voor die tijd wist ik er weinig van en had ik de term in Nederland nog nooit gehoord, ondanks dat ik bij verschillende MDL-artsen was geweest. Door veel research te doen op internet over mijn klachten kwam ik op Amerikaanse sites terecht die SIBO beschreven, en al snel zag ik veel verbanden met mijn eigen situatie. Sinds het moment waarop mijn vermoeden werd bevestigd, heb ik ontelbaar veel artikelen gelezen, veel onderzoek gedaan, artsen gesproken, en zelf verschillende behandelingen ondergaan (en met succes). Maar wat is SIBO nou eigenlijk?

Bij SIBO is er een overgroei aan bacteriën in de dunne darm. Hoewel bacteriën in het gehele darmstelsel voorkomen, horen ze zich te concentreren in de dikke darm. Wanneer er echter te veel bacteriën in de dunne darm zitten, kunnen spijsverteringsklachten ontstaan. Deze klachten hebben te maken met de functie van de dunne darm: in de dunne darm wordt de voeding vermengd met spijsverteringssappen. Dit zorgt ervoor dat deze kan worden afgebroken, zodat de voedingsstoffen kunnen worden opgenomen in de bloedbaan.

Het probleem bij een dunne darm met een teveel aan bacteriën is echter dat de bacteriën "mee-eten" van de voedselbrij en essentiële voedingsstoffen. Dit leidt tot een legio aan SIBO symptomen, zoals o.a. gasvorming (wat kan leiden tot een opgeblazen buik, winderigheid, boeren en pijn) en een veranderd ontlastingspatroon (1).

SIBO: distributie van darmflora

Zelf vind ik bovenstaande afbeelding uit het artikel 'Small Intestinal Bacterial Overgrowth: A Framework for Understanding Irritable Bowel Syndrome' het beste duidelijk maken wat er bij SIBO aan de hand is (2).

De bovenste darm (A) is van een gezond persoon. Het donkergroene gedeelte representeert de grootste hoeveelheid darmbacteriën, die zich, zoals het hoort, in de dikke darm bevinden (de colon). De dunne darm bestaat uit het duodenum, de jejunum, en het ileum. In het voorbeeld van de gezonde darm zie je dat de hoeveelheid darmbacteriën in de dunne darm significant minder is. Hierdoor is er weinig tot geen fermentatie van voeding in de dunne darm mogelijk, omdat de hoeveelheid bacteriën in de dunne darm beperkt is.

Het onderste voorbeeld (B) is een darm met SIBO. Zoals je ziet, is er hier sprake van een grote hoeveelheid darmbacteriën in de dunne darm die zich normaal alleen in de dikke darm bevinden. Waar een zetmeelbron als rijst bij persoon A geen fermentatie veroorzaakt in de dunne darm, zie je dat dit bij persoon B (met SIBO) wel het geval is. Fermentatie ontstaat bij een gezond persoon alleen bij moeilijk verteerbare zetmeelbronnen, zoals bonen. Wat dit betekent, is dat voeding bij een persoon met SIBO vaker leidt tot fermentatie, met alle gevolgen van dien.

Welke 3 soorten SIBO zijn er?

Er zijn 3 varianten van SIBO:

1. bacteriën die met name waterstof uitscheiden (H2),
2. bacteriën die methaangas (CH4) produceren, of
3. bacteriën die waterstofsulfidegas produceren (H2S). (Deze vorm van SIBO is nog erg onbekend.)

Een richtlijn (maar dit is zeker niet altijd zo) is dat als je vooral diarree hebt, je een overgroei hebt van waterstofproducerende bacteriën. Als je vaak of altijd last hebt van constipatie, schijnt dit te wijzen op een dominantie van methaanproducerende bacteriën. Voor zowel waterstof en methaangas zijn er SIBO testen beschikbaar, helaas nog niet voor het testen van waterstofsulfide (in Europa).

SIBO en prikkelbare darm syndroom (PDS)

Hier wordt het interessant: volgens het bovenstaande genoemde artikel blijkt dat maar liefst 84% van de mensen met het prikkelbare darm syndroom (PDS) in werkelijkheid SIBO heeft. Misschien nog wel interessanter: 75% van de mensen met PDS zag een aanzienlijke verbetering in hun klachten nadat SIBO is behandeld. Dit is erg positief nieuws voor diegenen die al jarenlang worstelen met darmproblemen, maar de stempel PDS hebben gekregen. Wetenschappelijke artikelen als deze raden dan ook aan eerst een SIBO ademtest te doen voordat er van PDS uitgegaan mag worden.

Veel mensen wordt verteld dat hun PDS iets is waar ze mee moeten leren leven. Hoewel er veel PDS oorzaken zijn en niet altijd geldt dat het op te lossen is, is het dus wel raadzaam om te testen of je PDS in feite SIBO is. Voor SIBO kunnen namelijk gerichte stappen worden ondernomen om de bacteriën op de verkeerde plaats te verminderen. Dit kan resulteren in significante klachtenverbetering, aldus de ervaringen van onze cliënten.

SIBO symptomen: 16 klachten op een rij

De hoofdsymptomen van SIBO passen bij de klachten van het prikkelbare darm syndroom. Echter kan het totale klachtenbeeld bij SIBO zeer divers zijn, vooral door de gevolgen van een dunne darm uit balans. Hier zijn enkele voorbeelden van veelvoorkomende SIBO symptomen (3):

PDS-gerelateerde symptomen:

• Opgeblazen buik (gas in de buik) 
• Winderigheid 
• Oprispingen (boeren)
• Buikpijn
• Buikkrampen
• Obstipatie
• Diarree

Lekkende darm symptomen:

• Vermoeidheid
• Voedselintoleranties
• Gewrichtspijn
• Hoofdpijn
• Huidproblemen
• Histamine intolerantie

Malabsorptie symptomen:

• Gewichtsverlies
• Vette ontlasting
• Bloedarmoede

SIBO testen: hoe doe je dat?

SIBO is te testen door middel van een SIBO ademtest. Deze test meet de productie van zowel waterstofgas, alsmede methaangas door de darmbacteriën na het drinken van een speciale suikeroplossing. De gassen die geproduceerd worden in de darmen, worden namelijk voor een deel via de longen uitgeademd. Door dit te meten, kunnen indicaties worden afgeleid die kunnen duiden op SIBO. 

De test gaat als volgt in zijn werk: vóór het uitvoeren van de test dient de patiënt 1 tot 2 dagen een voorbereidend SIBO dieet te volgen waarin geen voedsel wordt genuttigd die de bacteriën kunnen voeden. Dit is nodig zodat de test zo betrouwbaar mogelijk is. Als je namelijk net de dag ervoor bonen hebt gegeten, zal de hoeveelheid uitgeademde gassen een stuk hoger liggen, omdat bonen ook fermenteren in een gezonde darm.

Aan het begin van de test wordt de nulmeting afgenomen. Dit is om de basiswaarde (baseline) vast te stellen, waarmee de metingen vergeleken zullen worden. Vervolgens drinkt de patiënt een suikeroplossing, waarna om de 20-30 minuten (afhankelijk van het lab) een meting wordt afgenomen tot 180 minuten (3 uur). In het lab worden de gasmonsters geanalyseerd, waarbij gekeken wordt naar zowel de hoeveelheid als het type gas dat geproduceerd wordt over de tijdspanne. Hieruit kan worden afgeleid waar in het darmkanaal de gassen geproduceerd worden, en of dit dus de dunne darm betreft. Vindt de gasproductie relatief snel plaats na het drinken van de suikeroplossing (meestal wordt een afkapwaarde van 110-120 minuten gebruikt), dan duidt dit op een positieve uitslag voor SIBO.

Voor de suikeroplossing kan een keuze gemaakt worden tussen lactulose of glucose. Volgens Amerikaanse SIBO guru Dr. Siebecker en haar informatieve site is lactulose het beste middel. Ook volgens andere artsen en Amerikaanse websites is lactulose de ‘golden standard’ (sommige ziekenhuizen of laboratoria in Nederland vinden het prima als je aangeeft dat je de test met lactulose wil doen. Niet iedereen heeft het op voorraad, maar als je het van tevoren aangeeft, wordt het besteld en is het op tijd voor de test beschikbaar).

De test is niet vervelend of pijnlijk. Hooguit krijg je wat krampen, dunnere ontlasting of buikpijn, maar in de meeste gevallen is hier geen sprake van.

Let op: helaas wordt er in Nederland vrijwel alleen op waterstofgas getest en niet op methaan. Ik heb veel gezocht naar een lab of ziekenhuis in Nederland dat ook methaanwaarden test, maar tot nu toe heb ik deze nog niet gevonden. Als je zowel waterstof als methaan wil testen, dan raad ik je het volgende aan: ik heb een samenwerking opgesteld met een lab in Duitsland die de volledige SIBO test naar je thuis toe stuurt. Deze ademtest kan je zelf doen, dus je hoeft hiervoor niet naar je huisarts of het ziekenhuis. Het is simpel en makkelijk en de uitleg is in het Nederlands of Engels. Als je de test thuis gedaan hebt, stuur je het materiaal terug naar het lab en krijg je snel zelf de uitslag per e-mail. Hier kan je zelf de test bestellen.

Als je wilt weten hoe je de test zelf kan interpreteren en wat je aan SIBO kan doen, raad ik je aan om een kijkje te nemen bij mijn D.A.R.M Programma. Hier neem ik je uitgebreid mee in de behandelstrategie bij darmklachten. Ook het behandelen van jouw SIBO symptomen krijgt hierin veel aandacht.

Oorzaken van SIBO

Het is belangrijk om te begrijpen dat SIBO niet zomaar ontstaat. Er zijn verschillende factoren die een rol kunnen spelen in de ontwikkeling van deze aandoening. Zo kan een verstoring in de darmbeweging, veroorzaakt door zenuwschade, buikoperaties of bepaalde medicijnen, bijdragen aan de overgroei van bacteriën in de dunne darm (4). Daarnaast kunnen aandoeningen zoals diabetes en de ziekte van Crohn de balans van de bacteriën in de darm verstoren (5). En laten we niet vergeten dat onze voedingskeuzes, met name een dieet rijk aan bewerkte koolhydraten, de groei van bacteriën kunnen bevorderen (6). Het is dus een samenspel van factoren dat kan leiden tot SIBO. 

Het begrijpen van wat de aandoening in de eerste plaats heeft veroorzaakt, stelt ons in staat om effectievere behandelplannen op te stellen. Dit betekent niet alleen het aanpakken van de symptomen, maar ook het aanpakken van de onderliggende oorzaken van SIBO om verdere problemen te voorkomen.

SIBO symptomen verhelpen: 4 manieren

Omdat dit artikel de basis beschrijft van SIBO, zal ik hier slechts kort ingaan op de aanpak van SIBO. Er zijn veel verschillende manieren om SIBO aan te pakken. In het kort zijn er de volgende opties:

• Antibiotica: met name het antibioticum rifaximine (Xifaxan in Nederland) is erg effectief tegen SIBO, blijkt uit onderzoek (7). Rifaximine wordt niet opgenomen en blijft in de darmen. Hierdoor veroorzaakt het minder bijwerkingen in het hele lichaam. Helaas is dit antibioticum duur en wordt het veelal niet vergoed door de verzekering.
• Natuurlijke antimicrobiële middelen: er zijn veel verschillende supplementen die ook een afdodende werking hebben op bacteriën. Denk aan oregano-olie, berberine, allicine, olijfbladextract, et cetera. Onderzoek wijst uit dat antimicrobiële middelen net zo effectief kunnen zijn als antibiotica bij SIBO, met als voordeel dat ze over het algemeen minder bijwerkingen hebben (8).
• SIBO dieet: door middel van dieetaanpassingen is er veel winst te behalen voor de behandeling van jouw SIBO symptomen. Echter zijn veel artsen en therapeuten van mening dat alleen een SIBO dieet niet voldoende effectief is tegen SIBO. Wel zijn dieetaanpassingen behulpzaam in combinatie met antibiotica of natuurlijke antimicrobiële middelen, om zo de kans van slagen te verhogen en de kans op terugkeer te verminderen (9).
• ‘Elemental Diet’: dit is een omstreden en extreme aanpak, en wordt niet zomaar toegepast. Deze methode omvat een dieet van 2 tot 4 weken waarin al het vaste voedsel wordt vervangen door een specifieke vloeibare formule. Dit 'voedsel' wordt al in het eerste deel van de dunne darm opgenomen, waardoor het de bacteriën verder in de dunne darm uithongert.

Naast deze vier hoofdmethoden kan het gebruik van supplementen ook een belangrijke rol spelen in de ondersteuning van de behandeling van SIBO. Supplementen kunnen helpen bij het verminderen van symptomen en het verbeteren van de algehele darmgezondheid. Ze kunnen gericht zijn op het versterken van de darmwand, het verbeteren van de spijsvertering, of het ondersteunen van het microbioom. Het is belangrijk om te onthouden dat supplementen niet als vervanging van een behandeling moeten worden gezien, maar als een aanvulling om het herstelproces te ondersteunen en te versnellen. Het is altijd raadzaam om met een zorgverlener te overleggen voordat je begint met het nemen van supplementen voor SIBO, zeker wanneer je andere medicatie gebruikt.

Wil je meer weten over SIBO en de aanpak hiervan? Kijk dan hier voor informatie over het D.A.R.M. Programma. In dit programma ontdek je hoe je aan de hand van mijn uniek 4-stappenplan de onderliggende oorzaak van jouw SIBO symptomen kan achterhalen en aanpakken. Deze methode is gebaseerd op de meest recente wetenschap en mijn persoonlijke klinische ervaring in het begeleiden van vele cliënten over de jaren heen. Geen darmklachten meer en een gezonde vertering, dat zijn de hoofddoelen van deze cursus. Ben je benieuwd naar mijn methoden, dan zou je ook mijn gratis masterclass kunnen volgen, waarin ik aan de hand van praktische voorbeelden het D.A.R.M.-stappenplan aan je uitleg.

Bronnen:

1. Pimentel, M., Saad, R. J., Long, M. D., & Rao, S. S. C. (2020). ACG Clinical Guideline: Small Intestinal Bacterial Overgrowth. The American journal of gastroenterology, 115(2), 165–178. https://doi.org/10.14309/ajg.0000000000000501
2. Lin H. C. (2004). Small intestinal bacterial overgrowth: a framework for understanding irritable bowel syndrome. JAMA, 292(7), 852–858. https://doi.org/10.1001/jama.292.7.852
3. Skrzydło-Radomańska, B., & Cukrowska, B. (2022). How to Recognize and Treat Small Intestinal Bacterial Overgrowth?. Journal of clinical medicine, 11(20), 6017. https://doi.org/10.3390/jcm11206017
4. M. Brennan and others, Small intestinal bacterial overgrowth in patients post major upper gastrointestinal cancer surgery, Diseases of the Esophagus, Volume 30, Issue 5, May 2017, Pages 1–7, https://doi.org/10.1093/dote/dow014
5. Wanzl, J., Gröhl, K., Kafel, A., Nagl, S., Muzalyova, A., Gölder, S. K., Ebigbo, A., Messmann, H., & Schnoy, E. (2023). Impact of Small Intestinal Bacterial Overgrowth in Patients with Inflammatory Bowel Disease and Other Gastrointestinal Disorders-A Retrospective Analysis in a Tertiary Single Center and Review of the Literature. Journal of clinical medicine, 12(3), 935. https://doi.org/10.3390/jcm12030935
6. Ierardi, E., Losurdo, G., Sorrentino, C., Giorgio, F., Rossi, G., Marinaro, A., Romagno, K. R., Di Leo, A., & Principi, M. (2016). Macronutrient intakes in obese subjects with or without small intestinal bacterial overgrowth: an alimentary survey. Scandinavian journal of gastroenterology, 51(3), 277–280. https://doi.org/10.3109/00365521.2015.1086020
7. Gatta, L., & Scarpignato, C. (2017). Systematic review with meta-analysis: rifaximin is effective and safe for the treatment of small intestine bacterial overgrowth. Alimentary pharmacology & therapeutics, 45(5), 604–616. https://doi.org/10.1111/apt.13928
8. Chedid, V., Dhalla, S., Clarke, J. O., Roland, B. C., Dunbar, K. B., Koh, J., Justino, E., Tomakin, E., & Mullin, G. E. (2014). Herbal therapy is equivalent to rifaximin for the treatment of small intestinal bacterial overgrowth. Global advances in health and medicine, 3(3), 16–24. https://doi.org/10.7453/gahmj.2014.019
9. Wielgosz-Grochowska, J. P., Domanski, N., & Drywień, M. E. (2022). Efficacy of an Irritable Bowel Syndrome Diet in the Treatment of Small Intestinal Bacterial Overgrowth: A Narrative Review. Nutrients, 14(16), 3382. https://doi.org/10.3390/nu14163382

Geschreven door Emilia de Vries, oprichtster All Ways Healthy, orthomoleculair darmtherapeut, ervaringsdeskundige op het gebied van maag- en darmklachten zoals SIBO, aangesloten bij MBOG