Er zijn veel verschillende oorzaken die kunnen leiden tot SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth, oftewel bacteriële overgroei van de dunne darm). Darmbacteriën zijn namelijk erg complex. Alles wat je eet en drinkt heeft invloed op je darmen. Het is dan ook niet zo gek dat een dieet hoog in simpele suikers en laag in vezels in verband wordt gebracht met het ontwikkelen van SIBO. Maar naast (slechte) voeding zijn er nog veel meer SIBO oorzaken. In deze blog zullen we dieper ingaan op de verschillende factoren die kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van SIBO.
Dit zijn de meest voorkomende oorzaken van SIBO:
(PS: benieuwd hoe je in 4 stappen je darmklachten op een effectieve manier kunt aanpakken? Bekijk dan hier onze gratis masterclass.)
Een dieet laag in vezels wordt in verband gebracht met SIBO. Een zogeheten ‘westers dieet’ kan niet alleen bijdragen aan het ontwikkelen van SIBO, maar onderzoek wijst uit dat het ook kan bijdragen aan andere chronische maag-, darm- en zelfs leverziektes (1,2).
Dit zit namelijk zo: het eten van te weinig vezels en een hoge inname van - de verkeerde soort - suikers zorgen voor een disbalans in je darmen. Het zorgt ervoor dat de gunstige bacteriën niet de bouwstoffen krijgen die ze nodig hebben om te voorkomen dat de minder gunstige bacteriën de overhand krijgen. Zo laten onderzoeken zien dat een hoge inname van suikers als fructose, lactose en andere enkelvoudige koolhydraten kan zorgen voor buikpijn en gasvorming bij mensen die last hebben van SIBO (3).
Daarbij is het belangrijk om op te merken dat complexe koolhydraten en vezels juist wél vaak goed zijn voor SIBO. Deze zorgen er namelijk voor dat de samenstelling van bacteriën in de darmen ten positieve verandert.
Bovendien wijzen studies uit dat mensen met obesitas en diabetes veel vaker last hebben van SIBO dan mensen die dit niet hebben. Bij diabetes is dat 2,9 keer zo vaak en bij obesitas zelfs 3,5 keer (bron 1 en 4). Deze link is zeer waarschijnlijk te wijten aan een ongezond voedingspatroon.
Een van de andere redenen dat mensen SIBO ontwikkelen, is dat ze een operatie hebben gehad aan het maag-darmkanaal (5). Na dergelijke operaties kunnen hechtingen in de darmen ontstaan die de beweeglijkheid hinderen. Hierdoor kan de peristaltiek - de voortbeweging van de voeding in de darmen - niet goed plaatsvinden en worden ook bacteriën minder goed door het darmstelsel naar buiten vervoerd. Deze kunnen zich vervolgens gaan ophopen en uiteindelijk ook naar de dunne darm migreren, waarna er wordt gesproken van SIBO.
Mensen die lijden aan de ziekte van Crohn hebben ook een grotere kans om SIBO te krijgen. Sterker nog: meerdere studies wijzen uit dat zo’n 18 tot 30% van de mensen die de ziekte van Crohn heeft, ook last heeft van SIBO (6). Als je de ziekte van Crohn hebt, is het daarom zeker de moeite waard om te onderzoeken of je SIBO hebt.
Hetzelfde geldt voor het prikkelbare darm syndroom (PDS). Veel van de klachten van PDS en SIBO lijken erg op elkaar. Daarom wordt de diagnose van SIBO nog wel eens verwisseld met die van PDS. Het aantal PDS-patiënten dat last heeft van SIBO kan oplopen tot maar liefst 78%! Ook daarom geldt hier: als je last hebt van PDS, onderzoek dan ook of er sprake is van SIBO (7).
Er is een sterke connectie tussen SIBO en gastro-oesofageale refluxziekte (GERD). GERD wordt vaak gekenmerkt door zuurbranden en oprispingen, en SIBO kan deze symptomen verergeren. Onderzoek toont aan dat SIBO een overmatige druk in de dunne darm kan veroorzaken, wat leidt tot refluxklachten (8). Bovendien kan het gebruik van maagzuurremmers (zoals protonpompremmers) de kans op SIBO vergroten, omdat ze de natuurlijke zuurgraad verlagen die normaal gesproken bacteriegroei beperkt (9).
Dit is goed nieuws voor patiënten die niet alleen last hebben van GERD, maar ook van SIBO, aangezien SIBO goed te behandelen is en dit dus mogelijk ook verlichting kan bieden van de GERD klachten.
Xylitol, een natuurlijke suikervervanger, wordt vaak besproken in de context van darmgezondheid. Hoewel xylitol bepaalde bacteriën kan remmen, zoals Streptococcus mutans in de mond, kan het bij mensen met SIBO problemen veroorzaken. Omdat xylitol een FODMAP is, kan het in de dunne darm worden gefermenteerd door bacteriën, wat kan leiden tot gasvorming en een opgeblazen buik (10).
Bij SIBO-patiënten is het daarom belangrijk om voorzichtig te zijn met het gebruik van xylitol. Hoewel het in kleine hoeveelheden goed verdragen kan worden, is het verstandig om andere zoetstoffen te overwegen die minder fermentatie in de darm veroorzaken.
Chronische stress speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling en verergering van SIBO. Stress kan de motiliteit van de darmen verminderen, wat leidt tot een tragere voedselpassage en ophoping van bacteriën in de dunne darm. Daarnaast beïnvloedt stress het immuunsysteem, waardoor de balans in de darmbacteriën verder kan worden verstoord.
Mindfulness, yoga en ademhalingsoefeningen kunnen helpen om stress te verminderen en de spijsvertering te ondersteunen. In combinatie met een SIBO-behandeling kan het aanpakken van stressfactoren bijdragen aan langdurig herstel.
Het Migrating Motor Complex (MMC) is essentieel voor een gezonde spijsvertering. Dit proces zorgt ervoor dat voedselresten en bacteriën door het spijsverteringskanaal worden verplaatst. Bij SIBO is vaak sprake van een verminderde MMC-activiteit, wat bijdraagt aan de bacteriële overgroei (11).
Prokinetica, zoals gember en bepaalde medicijnen, kunnen de MMC stimuleren. Het ondersteunen van dit proces is een cruciale stap in de behandeling van SIBO om terugval te voorkomen.
Hypoglycemie, ofwel een lage bloedsuikerspiegel, wordt soms geassocieerd met SIBO. Bacteriën in de dunne darm kunnen voedingsstoffen verbruiken en fermenteren, wat kan leiden tot schommelingen in de bloedsuikerspiegel (12). Symptomen zoals vermoeidheid, duizeligheid en hoofdpijn kunnen hierdoor optreden.
Het stabiliseren van de bloedsuikerspiegel door middel van een uitgebalanceerd dieet en het verminderen van bacteriële overgroei kan deze symptomen verlichten. Het is belangrijk om complexe koolhydraten te gebruiken in plaats van suikers die gemakkelijk worden gefermenteerd.
Fructose-intolerantie is vaak aanwezig bij mensen met SIBO. Fructose is een enkelvoudige suiker die slecht wordt opgenomen in de dunne darm en daardoor kan worden gefermenteerd door bacteriën, wat gasvorming en buikpijn veroorzaakt.
Het vermijden van fructoserijke voedingsmiddelen, zoals vruchtensappen en honing, kan symptomen helpen verminderen. Een SIBO-dieet dat rekening houdt met fructose-intolerantie is essentieel voor het herstelproces.
Fibromyalgie, een chronische pijnaandoening, wordt steeds vaker gelinkt aan SIBO. Onderzoek toont aan dat mensen met fibromyalgie vaker een positieve ademtest hebben - wat indicatief is voor SIBO - dan controlepersonen (13). Hoewel de exacte oorzaak van deze link niet volledig begrepen wordt, suggereren wetenschappers dat een verstoorde balans in de darmbacteriën bijdraagt aan ontsteking en pijnsignalen in het lichaam.
Het behandelen van SIBO kan daarom mogelijk helpen bij het verminderen van fibromyalgiesymptomen. Een geïntegreerde aanpak, gericht op zowel darmgezondheid als pijnmanagement, is hierbij cruciaal.
Het produceren van te weinig maagzuur en het gebruik van maagzuurremmers kunnen ook SIBO oorzaken zijn. Een van de functies van maagzuur is namelijk het afdoden van bacteriën uit de voeding. Wanneer je te weinig maagzuur aanmaakt, zullen meer bacteriën uit de voeding in de darm terechtkomen, wat de kans op SIBO kan vergroten.
Net als bij SIBO wordt een maagzuurtekort niet altijd op de juiste manier vastgesteld. Omdat patiënten vaak last hebben van zure oprispingen, denken artsen juist vaak dat er sprake is van een maagzuuroverschot. Het komt echter vaker voor dat deze oprispingen opspelen ten gevolge van een maagzuurtekort. Wanneer de maag namelijk niet zuur genoeg is, sluit de kringspier van de slokdarm minder goed, waardoor oprispingen kunnen optreden. Zoals je inmiddels waarschijnlijk wel door hebt, zijn ziektes aan de darmen en maag helaas nog ontzettend lastig om vast te stellen.
Om het allemaal nóg wat erger te maken: patiënten met een maagzuurtekort krijgen vaak een maagzuurremmer voorgeschreven. Deze maagzuurremmers zijn, zeker op de lange termijn, vaak een oorzaak bij patiënten met SIBO. Meerdere studies vinden zelfs dat meer dan 50% van de mensen die maagzuurremmers op de lange termijn gebruiken, ook SIBO heeft (8). Aangezien deze medicijnen de meest voorgeschreven medicatie zijn bij de huisartsen in Nederland, zou dit ook een van de meest voorkomende redenen van SIBO kunnen zijn.
SIBO is een relatief nieuw verschijnsel in de medische wereld. Daarom kan het ook heel goed zo zijn dat niet alle oorzaken van SIBO al bekend zijn. Als jij je herkent in de beschreven SIBO symptomen, dan kan het een goed idee zijn om te onderzoeken of je hier ook aan lijdt. In Nederland zijn er (nog) geen betrouwbare testen om SIBO vast te stellen, maar in Duitsland bestaat die test wél. Je kan de SIBO test hier gemakkelijk bestellen. Als je wilt weten hoe je de testresultaten moet interpreteren en wat je kan doen als je SIBO hebt, dan kan je het beste een kijkje nemen naar ons D.A.R.M. Programma. In dit programma beschrijven wij hoe je (chronische) darmklachten kunt verbeteren, zelfs wanneer je alles al geprobeerd hebt. Uiteraard krijgt SIBO hier ook veel aandacht in, waarbij je erachter komt wat de onderliggende oorzaak is van jouw SIBO. Met dit programma hebben we inmiddels al meer dan 2500 klanten mogen helpen.
Bronnen:
Geschreven door Mats Laszlo, student Voeding- en Gezondheidswetenschappen aan de Wageningen Universiteit, Master Nutrition and Health, specialisatie: Molecular Nutrition and Toxicology, ervaringsdeskundige op het gebied van maag- en darmklachten zoals SIBO.